Hoe aantrekkelijk vinden studenten de overheid als werkgever? En wat beïnvloedt studenten hierin? Deze vragen liet Plein Publiek onderzoeken door studenten van de Universiteit Utrecht
Vanuit Plein Publiek zijn we al lange tijd benieuwd naar hoe aantrekkelijk studenten de overheid vinden als werkgever. Zo startten de oprichters van Plein Publiek met het initiatief omdat zij kansen zagen om de aantrekkelijkheid van de overheid onder studenten te verbeteren, naar aanleiding van hun eigen ervaringen en wat ze van medestudenten hoorden over hun beeld van het werk bij de overheid. Het kwantitatieve onderzoek was dé manier om de ervaringen om ons heen op grotere schaal te toetsen: hoe kijken studenten naar het werk bij de overheid en hangt dit inderdaad samen met stereotyperingen over ambtenaren en met wat studenten weten over het werk, zoals wij stellen? Studenten Bestuurs- en Organisatiewetenschap van de Universiteit Utrecht gingen aan de slag met onze vragen en onderzochten verschillende onderdelen van werken bij de overheid. Centraal stond het concept aantrekkelijkheid van de overheid als werkgever en de studenten keken naar de samenhang met onderwerpen als de motivatie om bij te dragen aan het algemeen belang, het beeld van de overheid, het beeld van de ambtenaar en de kennis over de overheid. Na enkele maanden onderzoek kwamen de studenten terug met interessante uitkomsten. Sommige resultaten waren zoals we hadden verwacht en andere kwamen als interessante verrassing. We nemen jullie mee in de resultaten.
Wat meteen opviel, is dat de meeste studenten het werken bij de overheid als aantrekkelijk zien en dat ze de aantrekkelijkheid van de overheid als werkgever scoren met maar liefst een 8,2 uit 10. Dit betekent dat de gemiddelde student een zeer positieve houding tegenover de overheid als werkgever heeft. De studenten werden gevraagd in hoeverre zij zichzelf ooit bij de overheid zien werken en hoe belangrijk zij vinden dat hun normen, waarden en doelen aansluiten bij de overheid als mogelijke werkgever, dat de overheid als werkgever maatschappelijke werkzaamheden verricht, arbeidsvoorwaarden en autonomie in het werk aanbiedt en een goede reputatie heeft. De meeste persoonskenmerken van de student laten geen direct verband zien met de keuze voor een positiever beeld van de overheid.
Enkel bij het opleidingsniveau is dat het geval: studenten met een WO-achtergrond schatten de kans dat ze gaan werken bij de overheid structureel hoger in dan mensen met een HBO-achtergrond. De eerdergenoemde onderwerpen van de motivatie om bij te dragen aan het algemeen, het beeld van de overheid, het beeld van de ambtenaar en de kennis over de overheid zijn daarentegen wel veelal van invloed op de aantrekkelijkheid van de overheid als werkgever.
De meest voorspellende factor hierin lijkt de motivatie om bij te dragen aan het algemeen belang, ook wel de Public Service Motivation. Dit begrip wordt in het onderzoek aangeduid als “de innerlijke motivatie en het verlangen van individuen om het publiek te dienen en bij te dragen aan het algemeen belang”. Studenten die aangeven een hoge motivatie te hebben, hebben ook vaker een positief beeld van werken bij de overheid. Er wordt dan ook gesteld dat “de Public Service Motivation van studenten een significant positief effect heeft op de aantrekkelijkheid van werken bij de overheid”. De gemiddelde motivatie van de studenten om bij te dragen aan het algemeen belang is dan ook een 8,0.
Daarnaast onderzochten de studenten de relatie tussen de kennis over de overheid en de overheid als aantrekkelijke werkgever. Hierbij werden bijvoorbeeld vragen gesteld over kennis van de overheid via de eigen sociale omgeving, persoonlijke interesse, onderwijs of dat ze regelmatig in contact staan met overheidsorganisaties. Het onderzoek laat zien dat de gemiddelde student de eigen kennis over de overheid scoorde met een 6,3. Het kennisniveau is dus aanzienlijk lager dan bijvoorbeeld de 8,0 van de motivatie om bij te dragen aan het algemeen belang, maar wel blijkt er een positief verband te bestaan tussen de kennis die de student over de overheid heeft en de mate waarin zij de overheid als aantrekkelijke werkgever zien. Zo stellen de studenten die het onderzoek verrichtten ook dat “des te meer studenten weten over de overheid, des te groter de kans is dat zij de overheid als aantrekkelijke werkgever zien”.
Als laatst is er ook gekeken naar het beeld over de overheid en het beeld over de ambtenaar onder studenten. Het beeld van studenten werd opgehaald door hen zowel positieve als negatieve beelden van de overheid en de ambtenaar te laten scoren van “helemaal mee oneens” tot “helemaal mee eens”. Wat voornamelijk opvalt is het verschil tussen het beeld over enerzijds de overheid en anderzijds de ambtenaar. Het beeld dat studenten van de overheid hebben is relatief negatief met een gemiddelde van een 5,7. Termen als “inefficiënt”, “bureaucratisch” en “onbereikbaar” overheersen hier. Het beeld van de ambtenaar wordt echter als een stuk positiever ervaren, met een gemiddelde van 6,5. Termen als “vriendelijk”, eerlijk” en “betrouwbaar” vinden hier meer hun weerslag.
Uit het onderzoek blijkt geen positief effect tussen het beeld van de overheid en de overheid als aantrekkelijke werkgever, waar dat voor de ambtenaar wel het geval is. De studenten adviseren dan ook expliciet het belang van een goede representatie van de ambtenaar voor overheden: “We adviseren om ambtenaren in een positief daglicht te zetten, omdat er samenhang is tussen het beeld van de ambtenaar en de aantrekkelijkheid van het werken bij de overheid. Dit kan dus alleen maar positieve gevolgen hebben voor de ervaren aantrekkelijkheid van het werken bij de overheid”.
Samenvattend zijn voor bijna alle onderwerpen verbanden gevonden met de aantrekkelijkheid van de overheid als werkgever. De uitkomsten benadrukken de relevantie en noodzaak van informatiecampagnes en andere activiteiten die zich richten op het beeld dat studenten hebben over het werk bij de overheid. Ondanks dat correlatie onderwerp was van onderzoek en niet causaliteit, geeft het onderzoek inzicht in mogelijk belangrijke aspecten in het aantrekken van studenten na hun studie of in hun verdere loopbaan. Denk bijvoorbeeld aan studenten aanspreken op hun motivatie om bij te dragen aan het algemeen belang, door te concretiseren aan welke vraagstukken zij kunnen werken bij een overheidsorganisatie en welke werkzaamheden zij kunnen verrichten. Ook kan het relevant zijn om de baanmogelijkheden bij de overheid uit te lichten en te illustreren wat de desbetreffende baan bij die ene overheidsorganisatie inhoudt en wat het onderscheidt van andere type banen en organisaties. Zo wordt de kennis over de overheid vergroot en worden studenten ondersteund bij het vinden van hun voorkeuren. Tot slot helpt het mogelijk om de positieve kenmerken van ambtenaren te benadrukken, zoals we dat vanuit Plein Publiek doen door jonge ambtenaren te betrekken die een beeld geven van de ambtenaar waaraan studenten zich gemakkelijk kunnen spiegelen.
Door bewustwording gericht op deze onderwerpen kunnen overheden de discrepantie verkleinen tussen het huidige beeld onder studenten en de daadwerkelijke mogelijkheden binnen de overheid. Hierdoor kan de aantrekkingskracht van de overheid onder jongeren toenemen en blijft de toestroom van maatschappelijk gedreven talent in stand of kan deze zelfs groeien. Als Plein Publiek zien we het onderzoek als een bevestiging van onze relevantie: we gaan door met het verbinden van overheid en studenten, door via jonge ambtenaren de kennis over (het werk bij) de overheid te vergroten, een jong perspectief te bieden over de ambtenaar en de maatschappelijke impact te concretiseren. Draag jij hieraan bij door jouw overheid- of studentenorganisatie bij ons aan te sluiten?
